Çiçek hastalığı tavuklarda ve diğer kanatlılarda sık görülen enfeksiyöz hastalıklardan birisidir. Aynı zamanda kanatlı pox virus enfeksiyonu olarak bilinir. Hastalık ağız boşluğu ve çevresi ile üst solunum yollarında görülen nekrotik ve difterik lezyonlar ve yine deride siğil benzeri lezyonlar ile karakterizedir. Tüm dünyada yaygın olarak görülen bir kanatlı hastalığıdır. Özellikle yaz aylarında daha sık görülür ve her yaşta görülebilir. Mortalite yani ölüm oranı çok yüksek değildir ama özellikle ekonomik anlamda değerli sürülerde verim kaybına neden olmaktadır. Ciddi solunum yolu problemleri şekillenen hayvanlarda ölümlere neden olabilir. Ülkemizde yaygın olarak yapılan tavuk ve hindi
üretimi için önemli bir hastalıktır.
Bu hastalığa neden olan etken poxviridae familyasında yer alan avipoxvirus genusundaki avian pox virüstür. Faklı hayvan türlerine ait, farklı pox virüs türleri tanımlanmış olsa da, bunlar diğer türleri de enfekte edebilmektedir.
Bu virüs kanatlı hayvanlar arasında direkt veya indirekt temas ile bulaşır. Hasta hayvanların kurumuş deri lezyonlarının döküntüsü, ve virüs ile enfekte olan bölgelere ait döküntüleri diğer kanatlıların alması enfeksiyona neden olur. Virüs dış ortamda uzun süre dayanma yeteneğine sahiptir. Aynı zamanda çeşitli sinek türleri bu hastalığın taşınmasında etkilidir. Hasta hayvanlardan virüsü alan sinekler aylarda bu virüsü taşır ve başka hayvanları enfekte eder.
Çiçek Hastalığı Belirtileri
Hastalık yavaş bir yayılma eğilimi gösterir. Belirtiler özellikle ağız çevresi, ağız boşluğu, göz çevresi ve burun çevresinde yoğunlaşmıştır. Bu bölgelerde çeşitli nekrotik alanlar ve lezyonlar görülür. Hastalanan kanatlı hayvanlarda bu hastalığın seyri yaklaşık 1 ay sürmektedir. Özellikle hastalığa yakalanan yavru ve genç kanatlılarda gelişmede gerilik gözlenir. Bunun yanında solunum sistemi ile sıkıntılar, soluk alıp vermede güçlük ve iştahsızlık görülür.
Deri Çiçeği
Bu formda özellikle tüysüz olan bölgelerde lezyonlar görülür. Başlangıçta küçük ve beyaz renkli odaklar şeklinde lezyonlar görülür. Bu lezyonlar daha sonra nodüler şişliklere dönüşür. Sonrasında parçalanır ve kabuklanmalar oluşur. Daha sonra ise bu kabuklanmalar yavaş yavaş iyileşme sürecine girer.
Difterik Çiçek
Bu formda lezyonlar özellikle ağız boşluğu ve üst solunum yollarında görülür. Ağız boşluğu, larinks ve soluk borusu lezyonların en çok görüldüğü yerlerdir. Buralarda görülen lezyonlar difterik karakterdedir. Lezyonlar kaldırıldığı takdirde alt kısmında ülserli alanlar görülür. Bu form özellikle genç hayvanlarda ciddi solunum problemlerine ve ölümlere neden olabilmektedir.
Teşhis Yöntemleri
Bu hastalığın belirtileri dikkate alındığında genellikle teşhisi kolaydır ama bazı solunum yollarını etkileyen kanatlı hastalıkları ile karıştırılma ihtimalide vardır. Hastalığın kesin tanısı için birçok yöntem bulunmaktadır. Bu yöntemler arasında çeşitli serolojik ve virolojik testler ile PCR yöntemi sayılabilir.
Tedavi ve Korunma Yolları
Bu hastalık için kesin belirlenmiş bir tedavi yöntemi bulunmamaktadır. Sadece belirtiler ve lezyonlar için çeşitli ilaçlar ve antiseptik solüsyonlar kullanılabilmektedir.
Korunmak için biyogüvenlik kuralları ve aşılama oldukça önemlidir. Özellikle hastalığın yaygın olduğu bölgelerde ve ticari olarak bu işi yapan işletmelerde mutlaka aşılama yapılmalıdır. Bu hastalığa karşı canlı aşılar kullanılmaktadır. Hastalığın aşı uygulamaları oldukça önemlidir. Prosedürler doğru bir şekilde yerine getirilmelidir. Bu aşılar genellikle kanat zarına batırma yöntemi ile yapılmaktadır. Son yıllarda dünyada in ovo aşılama yöntemi de kullanılmaya başlanmıştır.
